بیماریهای شایع در ماهی های آکواریومی کدامند؟

بیماریهای شایع در ماهی های آکواریومی در فهرست محدودی قرار می‌گیرد و غالباً مسیر درمان آنها جریان پیچیده‌ای نخواهد بود.

کافی است در بحث نگهداری از ماهی‌های آکواریومی نسبت به سلامت آنها نیز دقت لازم را داشته باشید.

یک شرایط زیستی مناسب، همراه با حضور ماهی‌های سالم در کنار یکدیگر می‌تواند دلیل کافی برای تداوم یک آکواریوم پویا باشد.

قطعا بیماریهای شایع در ماهی های آکواریومی در نتیجه یک کوتاهی از جانب صاحبان آن پیدا خواهند شد. ایده‌آل نبودن شرایط زیستی در آکواریوم و یا وجود ماهی‌هایی جدید با عوامل بیماری‌زا در فضای آکواریوم، از قصور صاحب آن است.

البته چنین اتفاقاتی ممکن است برای هر آکواریومی بیافتد. به هر حال، ماهی‌ها هم مانند هر موجود زنده، اسیر انواع بیماری‌ها می‌شوند.

بنابراین، لازم است تا در مقام یک آکواریوم‌دار حرفه‌ای، بیماریهای شایع در ماهی های آکواریومی را بشناسید و روش‌های اصولی در درمان آنها را فراگیرید؛

اما بهتر است قبل از پرداختن به رایج ترین بیماری در ماهی ها، همراه پتیا باشید تا نیم نگاهی بر دلایلی که باعث شیوع آنها خواهد شد، نیز داشته باشیم. البته مقاله همه چیز در مورد آکواریوم‌ خانگی نیز می‌تواند برای شما سودمند باشد.

دلایل وجود بیماری در فضاهای آکواریومی چیست؟

در یک نگاه کلی همراه با مطالعات دامپزشکی، دو دسته‌بندی برای رایج ترین بیماری در ماهی ها در نظر گرفته شده است.

بیماری‌هایی که ناشی از عوامل غیرزنده در زیستگاه آکواریومی هستند و آنها که در نتیجه حضور عوامل زنده شیوع پیدا می‌کنند.

• عوامل غیرزنده در شیوع بیماری‌های آکواریومی

منظور از غیرزنده در تعریف بیماریهای شایع در ماهی های آکواریومی، در واقع به هم خوردن یک فاکتور زیستی در فضای آکواریوم می‌باشد.

آکواریوم در واقع زیستگاهی است برای ماهی‌ها که در یک فضای مصنوعی برقرار شده است. حال اگر به هر دلیلی این تعادل به هم بخورد، یقیناً سلامت ماهی‌ها را به خطر خواهد انداخت.

نکاتی مانند نوسان در دمای آب، کمبود اکسیژن محلول در آب، تغییرات شدید PH، حضور فلزات سنگین در آب، حضور بالای کلر محلول در آب و یا کمبود مواد غذایی و… از دلایل جدی برای ایجاد رایج ترین بیماری‌ در ماهی ها می‌باشد.

بیماریهای شایع در ماهی های آکواریومی با عوامل غیرزنده، در دسته بیماری‌های مسری قرار نمی‌گیرند. اما از آنجا که تمام ماهی‌ها به یک اندازه از کمبود چیزی رنج می‌برند، لاجرم همگی اسیر یک بیماری مشخص خواهند شد. لذا می‌توان به راحتی قبل از آنکه دیر شده باشد، با برطرف نمودن چنین مشکلاتی در فضای آکواریوم، بیماری حاصل را مرتفع نمود.

• عوامل زنده در شیوع بیماری‌های آکواریومی

هر نوع بیماری که ریشه‌هایی در انواع انگل‌ها، باکتری‌ها و یا ویروس‌ها داشته باشد، در این دسته بندی قرار می‌گیرند.

در این حالت، تمام شرایط زیستگاه آکواریوم برای ماهی‌ها فضای ایده‌آلی دارد؛ اما حضور یک عامل بیماری‌زا از یک موجود زنده میکروسکوپی است که سلامت ماهی‌ها را تهدید می‌کند.

بسیاری از رایج ترین بیماری در ماهی ها در این دسته بندی قرار می‌گیرند.

چنین بیماری‌هایی که ریشه‌هایی از حضور یک عامل زنده دارند، لازم است تا با پیگیری‌های درمانی مانند استفاده از برخی داروها و یا مراقبت‌های ویژه مرتفع شوند.

یک عامل بیماری‌زای زنده، اعم از ویروس و یا باکتری نمی‌تواند به خودی خود راهی فضای آکواریوم کاملا ایزوله شده‌ی شما شود؛ مگر آنکه همراه با ماهی‌های جدید باشد.

بهتر است میزان سلامت ماهی جدیدی که قرار است در فضای آکواریوم در کنار باقی ماهی‌ها زندگی کند، مورد ارزیابی کامل قرار گیرد.

یک ماهی آلوده و یا بیمار به راحتی می‌تواند سلامت تمام فضای آکواریوم را تهدید کند.

لکن در این مقاله محوریت بحث خود را متوجه رایج ترین بیماری‌ در ماهی ها که ریشه در عوامل زنده دارند، قرار می‌دهیم؛ چرا که غالبا درک عوامل غیرزنده ماجرای چندان پیچیده‌ای نیست؛

اما عوامل زنده در خلق بیماریهای شایع در ماهی های آکواریومی می‌توانند فضایی کاملا گنگ و گیج‌کننده داشته باشند.

در نظر داشته باشید که حضور در فضای یک فروشگاه اینترنتی حیوانات خانگی می‌تواند در توسعه دامنه اطلاعات شما بسیار تاثیرگذار باشد.

رایج ترین بیماری در ماهی ها تحت تأثیر عوامل زنده

• بیماری لکه سفید (Ich):

هر گاه دیدید که بر بدن ماهی آکواریومی شما لکه‌های سفید رنگ ظاهر شده، مطمئن باشید که ماهی شما در تهاجم انگلی به نام  Ichthyophthirius Multifiliis قرار گرفته است.

انگلی که منشا بیماری لکه سفید از مهمترین بیماریهای شایع در ماهی های آکواریومی می‌باشد. این لکه‌های سفید خیلی کوچک، در اندازه‌هایی هستند که گویی بر سطح بدن ماهی نمک پاشیده باشند.

ماهی‌ای که اسیر این بیماری است، به شدت کم توان خواهد شد.

چنین احساسی به وضوح در کم ‌تحرکی ماهی نمود پیدا خواهد کرد.

زمانی که ماهی پرهیجان شما تمایل به زیر و رو کردن فضای آکواریوم ندارد و بیشتر مایل است تا خودش را در گوشه‌ای کاملاً بی‌تحرک رها کند، احتمالا دچار این انگل شده است.

این انگل از گلبول‌های قرمز خون ماهی تغذیه می‌کند. در نتیجه، با حذف مقدار قابل توجهی از ظرفیت خونی بدن ماهی، سطح اکسیژن اندام‌های او را کاهش خواهد داد. برای همین است که ماهی زود خسته می‌شود و کاملاً بی‌حال است.

برای درمان این بیماری لازم است تا انگل را از سطح بدن ماهی جدا سازیم.

یک روش مناسب، افزایش موقتی دمای آب است. در دمای بالا انگل با هدف تولید مثل از سطح بدن ماهی جدا خواهد شد.

این زمان که البته مدت زیادی طول نخواهد کشید، تنها فرصت کافی برای از بین بردن انگل از سطح بدن ماهی است!

• بیماری مخملک:

مخملک از جمله بیماریهای شایع در ماهی های آکواریومی با عامل انگلی است. این بیماری نیز مانند لکه سفید، همراه با ظاهر شدن لکه‌هایی البته با اندازه‌هایی بسیار کوچکتر بر سطح بدن ماهی تشخیص داده خواهد شد.

عامل این بیماری انگلی با نام علمی Oodinium Limerick می‌باشد.

اگر چه این انگل غالباً بر سطح بدن ماهی خانه می‌گزیند، اما گاهاً راهی آبشش‌ها و حتی دستگاه گوارش ماهی نیز شده و از درون وی را آزار خواهد داد.

به هر صورت اگر بخواهید بیماری مخملک را شناسایی کنید و آن را با لکه سفید اشتباه نگیرید، به اندازه لکه‌ها دقت کنید.

این بیماری مثل آن است که بر بدن ماهی پودری سفید رنگ پاشیده باشند. تعداد لکه‌ها بسیار بیشتر از بیماری لکه سفید است و اندازه آنها کوچکتر می‌باشد.

در تقابل با بیماری مخملک لازم است تا فضای آکواریوم را برای زیست این انگل دشوار نمایید. در مقدمات امر، باید تمام گیاهان آکواریومی را خارج کرده و کاملا استریل کنید.

در صورت بالا بودن حجم آلودگی، بهتر است قید حضور گیاه آلوده را در فضای آکواریوم بزنید.

در گام بعدی لازم است تا از ورود هر گونه نور در فضای آکواریوم جلوگیری کنید. این انگل در محیط تاریک چندان دوامی ندارد.

در گام پایانی نیز باید راه‌های درمانی با استفاده از داروهای مناسب را پیش بگیرید؛ مانند محلول متیلن‌بلو ۵ درصد که به ازای هر ۱۰ لیتر آب به مقدار ۵۰ قطره از آن ریخته می‌شود.

استفاده از محلول آکریفلاوین (Acriflavine) نیز در درمان هر چه سریعتر این بیماری تاثیرگذار است.

در ضمن لازم است تا در انتهای روز پنجم از آغاز پروسه درمان، آب آکواریوم را به کلی عوض کنید و البته روش درمانی را همچنان ادامه دهید.

• قارچ ساپرولجنیا (Saprolegnia):

رایج ترین بیماری در ماهی ها غالباً دلایل انگلی دارند. مانند قارچ ساپرولجنیا که در موارد زیادی در بسیاری از آکواریوم‌ها ظهور پیدا می‌کند.

این قارچ با پس زمینه‌های انگلی تقریباً در همه جا و همه حال همراه فضاهای آکواریومی می‌باشد.

لکن تا زمانی که بر سطح بدن ماهی و یا تخم ماهی زخم و خراش وجود نداشته باشد، موفقیتی برای نفوذ در بدن ماهی پیدا نخواهد کرد.

اما در صورت وجود کوچکترین زخم و یا خراش و حتی ضربه بر بدن ماهی به راحتی خودش را سوار بر بدن ماهی کرده و به مانند تارهای پنبه بر اندام حیوان رشد خواهد کرد.

اصلی‌ترین ایده درمانی برای تقابل با این بیماری در پیشگیری از آن است؛ اینکه زندگی ماهی خصوصاً در فصل تخم ریزی عاری از هر گونه زخم و یا ضربه‌ای باشد.

البته چنین پیشگیری‌ای عملاً خارج از کنترل ما است. به هر حال، مدیریت فضای آکواریوم در اختیار کامل ما نیست!

در صورت مشاهده هر گونه زخم و یا ضربه بر بدن ماهی لازم است تا هر چه زودتر محل زخم و یا ضربه را به محلول ۵ درصد متیلن بلو آغشته نمایید.

برای این کار می‌توانید از یک گوش پاک کن استفاده کنید. سپس، لازم است تا فضای آکواریوم را با استفاده از محلول دی کرومات پتاسیم ضدعفونی نمایید.

یک گرم از محلول ذکرشده برای ۳۵ لیتر آب کفایت می‌کند. برای رسیدن به بهترین مسیر درمانی نیز بهتر است تا در انتهای هفته اول درمان، آب آکواریوم را به کلی تعویض کنید.

• بیماری پوست مخاطی:

این بیماری با نام علمی Slim skin disease شناخته می‌شود. یک بیماری با منشاء انگلی که سطح پوست بدن ماهی‌ها را هدف قرار می‌دهد.

انگل‌ها بر بدن ماهی تجمع کرده و باعث ایجاد ترشحاتی مخاطی‌شکل با حالتی لزج‌گونه بر سطح پوست ماهی می‌شوند.

انگلی که باعث این بیماری شده، برای زنده ماندن در محیط با آب شور ناتوان است. همین نقطه ضعف بهترین ایده درمانی برای بیماری پوست مخاطی است.

برای این کار کافی است تا ماهی بیمار را به مدت ۳۰ دقیقه در حمام آب نمک با غلظت 25 گرم در لیتر، رها کنید.

این کار را به توالی برای هر ۴۸ ساعت انجام دهید تا زمانی که اطمینان پیدا کنید که تمام نشانه‌های بیماری مرتفع شده است.

• کرم‌های روده‌ای:

برخی از بیماری‌های شایع در ماهی های آکواریومی، دستگاه گوارش ماهی را هدف می‌گیرند. مانند انگلی به نام Camallanus که به شکل کرم در انتهای روده ماهی‌های آکواریومی لانه می‌گزیند.

این کرم مانع از تکمیل فرآیند گوارش شده و در نهایت باعث ضعف شدید در ماهی خواهد شد.

شناسایی این بیماری نیز چندان دشوار نیست. کافی است بر ماهی‌ها در زمانی که حرکت نمی‌کنند، دقیق شوید.

در این حالت غالباً کرم انگل گونه مذکور چند میلیمتری از قسمت مخرج ماهی خارج خواهد شد.

اگر شاهد چنین انگلی هستید، چندان نگران نباشید؛ زیرا شما با یکی از رایج ترین بیماری در ماهی ها مواجه شده‌اید.

می‌توانید از داروی پیپرازین (Piperazine) به مقدار ۵۲ میلی‌گرم به ازای هر ۱۰ گرم غذای ماهی به مدت یک هفته استفاده کنید.

• قارچ های ایکتیوز پوریدیم (Ichthyosporidium):

یک بیماری با عامل قارچی شکل است که از رایج ترین بیماری در ماهی های آکواریومی می‌باشد. این بیماری از جمله نمونه‌های بسیار کشنده در جمع بیماریهای شایع در ماهی های آکواریومی است.

این قارچ تقریباً تمام اندام‌های حیاتی حیوان اعم از عضلات، کبد، غدد، چشم‌ها، آبشش‌ها و حتی اندام‌های تولید مثل را تهدید می‌کند.

عامل بیماری‌زا، یک قارچ بسیار کوچک در اندازه‌های 0.3 میلیمتر با ظاهری کروی شکل و رنگ سیاه می‌باشد.

به هیچ حالت نمی‌توانید این عامل بیماری‌زا را در فضای آکواریوم و بدون چشم مسلح ببینید؛

بلکه تشخیص آن تنها از طریق مشاهدات بالینی امکان‌پذیر است.

علائم بالینی مانند از بین رفتن باله‌ها، تاول و یا برآمدگی‌های غیرمتعارف، بیرون زدگی چشم‌ها، تیره شدن رنگ پوست، لاغری شدید و… از مهم‌ترین نشانه‌های ابتلای حیوان به این بیماری خطرناک است.

هنوز برای این بیماری قارچی درمان موثری مطرح نشده است. اگر چه حمام نمک می‌تواند موثر باشد و طول عمر ماهی را اندکی زیاد کند؛

اما در نهایت، نمی‌توان ریسک حضور یک ماهی آلوده را در فضای آکواریوم پذیرفت. لکن بهترین راه مقابله با این بیماری حذف هر چه سریعتر ماهی‌های آلوده و ضدعفونی کردن کامل فضای آکواریوم برای پیشگیری در جهت عدم انتشار قارچ مذکور می‌باشد.

بیماریهای شایع در ماهی های آکواریومی اگر چه از تعداد قابل توجهی برخوردار نیستند، اما همین بیماری‌های معدود نیز گاها مسیرهای درمانی پیچیده‌ای را در پیش خواهند گرفت.

از دیگر بیماریهای شایع در ماهی های آکواریومی می‌توان به هگزامیتا (Hexamitiasis) ، بیماری‌های باکتریایی در آبشش‌ها، پوسیدگی دم و باله‌ها، بیرون زدگی چشم، سل در ماهی‌ها، بیرون زدگی فلس، خال خالی شدن پوست و… اشاره کرد.

در مقابل حجم بالای بیماریهای شایع در ماهی های آکواریومی با منشا موجودات زنده اعم از انگل‌ها و باکتری‌ها و ویروس‌ها، برخی از مشکلات و بیماری‌ها، ناشی از عدم شرایط مطلوب زیستی هستند.

در ابتدای مقاله به این دست از بیماری‌ها با منشاء عوامل غیرزنده اشاره کردیم. مشکلاتی که از یک نوسان ساده درجه دمای آب تا تغییرات سطح اکسیژن و PH آب حاصل خواهند شد. غالبا می‌توان با تامین کامل تجهیزات از وقوع این بیماری‌ها پیشگیری کرد.

برای این منظور اطلاع از لیست کامل تجهیزات مناسب برای یک آکواریوم که در وب سایت فروشگاه اینترنتی لوازم حیوانات خانگی پتیا وجود دارد، مفید خواهد بود.

البته این تاثیرات که کاملاً شرایط متعادل در زیست حیوان را تهدید می‌کنند، اثرات بسیار سریع در سلامت ماهی داشته و عموماً به سرعت حیوان را از نفس انداخته، بیمار می‌کنند.

گاهاً این سرعت در ضعف بیماری آنچنان است که تا قبل از آنکه متوجه باشید، ماهی شما در فضای آکواریوم جان خود را از دست داده است.

هوشمندی شما در امر نگهداری از ماهی‌ها اولین اصل در مواجه شدن با بیماریهای شایع در ماهی های آکواریومی می‌باشد.

یک آگاهی خوب در کنار کسب مشاوره‌های تخصصی زمینه‌ساز مهارت‌های بالای شما در امر آکواریوم داری خواهد شد.

در این باره مطالعه مقاله گیاهان آکواریومی می‌تواند زمینه ساز مطلوبی برای کسب اطلاعات تکمیل‌تری باشد.